بستن

لطفا محصول مورد نظر خود را در کادر بالا بنویسید

جمع کل : 0 تومان

حصیر بافی در گیلان

ﻋﻠﻰ رﻏﻢ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻫﻨﺮﻫﺎى ﺳﻨﺘﻰ ﻣﻄﺎﺑﻖ آداب و ﺳﻨﻦ ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪه وﻟﻰ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ زﻳﺒﺎﻳﻰ و ﻃﺒﻊ ﻟﻄﻴﻒ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان، ﭘﺮده ﻫﺎى ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺑﻪ ﻛﻨﺎرى زده ﺷﺪه اﺳﺖ . در ﮔﻴﻼن ﻧﻴﺰ از دﻳﺮﺑﺎز ﺑﺎ وﺟﻮد ﺑﺴﺘﺮﻫﺎى ﻣﻨﺎﺳﺐ، از ﺟﻤﻠﻪ ذوق و ﺳﻠﻴﻘﻪ ﻣﺮدم ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ ﻓﺮاوان ﺻﻨﺎﻳﻊ دﺳﺘﻰ ﭼﻮن (ﭼﻮب، اﺑﺮﻳﺸﻢ و ﺧﺎك) رﺷﺘﻪ ﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﻨﺮﻫﺎى ﺳﻨﺘﻰ رواج ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻰ ﺗﻮان آن ﻫﺎ را ﺑﻪ دﺳﺘﻪ ﻫﺎى زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪى ﻧﻤﻮد:

رﺷﺘﻪ ﻫﺎى ﺷﺎﺧﺺ اﺳﺘﺎن ﺷﺎﻣﻞ: ﻣﻌﺮق، ﻧﮕﺎرﮔﺮى، ﮔﻠﻴﻢ ﺑﺎﻓﻰ، ﺣﺼﻴﺮﺑﺎﻓﻰ، اﻟﺒﺴﻪ ﻣﺤﻠﻰ، ﻣﺮوارﺑﺎﻓﻰ، ﺧﺮاﻃﻰ، ﻣﻨﺒﺖ، ﺷﺎﻟﺒﺎﻓﻰ، ﺑﺎﻣﺒﻮﺑﺎﻓﻰ، ﭼﺎدر ﺷﺐ ﺑﺎﻓﻰ، ﭼﻠﻨﮕﺮى، ﺣﺠﺎرى، رﺷﺘﻰ دوزى، ﺳﻔﺎل و ﭼﻤﻮش دوزى اﺳﺖ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻣﻴﺎن، ﺳﻔﺎل ﺳﻘﻒ، ﭼﺎدر ﺷﺐ ﺑﺎﻓﻰ، داراﻳﻰ ﺑﺎﻓﻰ و ﺻﻨﺪوق ﺑﺎﻻﻛﻰ، ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه ﻳﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪودى دارﻧﺪ.

ﮔﻴﻼن، اﺳﺘﺎن ﺳﺮﺳﺒﺰ و ﺑﺎﺻﻔﺎﻳﻰ در ﺷﻤﺎل اﻳﺮان اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﺎﺣﻞ ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺧﺰر واﻗﻊ ﺷﺪه و ﺟﺎذﺑﻪ ﻫﺎى ﭘﺮﺷﻤﺎر ﻃﺒﻴﻌﻰ، ﺗﺎرﻳﺨﻰ، ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ را درﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ . اﻳﻦ ﺧﻄﻪ ﻏﻨﻰ، از ﻛﺸﺎورزى و داﻣﺪارى ﭘﺮروﻧﻖ و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻰ ﭘﻮﻳﺎﻳﻰ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ . ﺻﻨﺎﻳﻊ اﺳﺘﺎن ﮔﻴﻼن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺑﺨﺶ ﻛﺸﺎورزى و ﺻﻨﺎﻳﻊ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آن اﺳﺖ . ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻰ، ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻰ و اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ دﺳﺘﻰ اﺳﺘﺎن ﮔﻴﻼن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ.

ﺑﺴﻴﺎرى از ﮔﻴﻼﻧﻰ ﻫﺎ ﻋﻼﻗﻪ ﻓﺮاوان ﺑﻪ ﺣﺼﻴﺮ دارﻧﺪ. زﻳﺮا ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ اﺳﺖ و ﺣﺼﻴﺮ، ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ زﻳﺮاﻧﺪازى اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﻧﻔﻮذ رﻃﻮﺑﺖ ﻣﻰ ﮔﺮدد، ﺑﻪ ﻃﻮرى ﻛﻪ در ﺑﺴﻴﺎرى از ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎى ﮔﻴﻼن ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﺑﺮاى اﻳﻦ ﻛﻪ رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻓﺮش و ﻗﺎﻟﻰ آن ﻫﺎ ﻧﺮﺳﺪ، از ﺣﺼﻴﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده و زﻳﺮ ﻗﺎﻟﻰ را ﺣﺼﻴﺮ ﻣﻰ اﻧﺪازﻧﺪ. 

حصیربافی

ﺣﺼﻴﺮﺑﺎﻓﻰ ﻳﻜﻰ از ﺻﻨﺎﻳﻊ دﺳﺘﻰ ﺧﺎﻧﮕﻰ راﻳﺞ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﮔﻴﻼن اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻛﺜﺮ ﻧﻘﺎط اﻳﻦ اﺳﺘﺎن ﻣﺘﺪاول ﺑﻮده و در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﻤﺎم، ﮔﻠﺸﻦ، ﺟﻔﺮود و ﻏﺎزﻳﺎن، ﺑﻨﺪر اﻧﺰﻟﻰ و روﺳﺘﺎﻫﺎى اﻃﺮاف آن ﻫﺎ داراى ﺷﻬﺮت ﺑﻴﺸﺘﺮى اﺳﺖ و ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ آن (ﻟﻰ) ﻳﺎ (ﺳﻮف ) ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮدرو در ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻣﺮداب ﻫﺎ و آﺑﮕﻴﺮﻫﺎ ﻣﻰ روﻳﻨﺪ . ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮل در ﻓﺼﻮل ﻏﻴﺮ ﻛﺸﺎورزى، ﭘﺮﻛﻨﻨﺪه ى ﺳﺎﻋﺎت ﺑﺴﻴﺎرى از ﻣﺮدان و زﻧﺎن روﺳﺘﺎﻳﻰ و روﻧﻖ ﺑﺨﺶ ﺑﺎزار داد و ﺳﺘﺪ در ﺑﺎزارﻫﺎى ﺳﻨﺘﻰ اﺳﺘﺎن اﺳﺖ . ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ، ﻣﻮادى ﻛﻪ در ﺗﻬﻴﻪ ﺣﺼﻴﺮ ﻣﺼﺮف ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ، ﻋﺒﺎرت از ﺳﺎﻗﻪ دو ﻧﻮع ﮔﻴﺎه ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺳﻮف« و »ﻟﻰ« ﻛﻪ در ﻣﺰارع و ﺑﺎﺗﻼق ﻫﺎ ﻣﻰ روﻳﺪ. در ﻛﻮﻟﻴﻮر ﺑﺮاى ﺗﻬﻴﻪ ﺣﺼﻴﺮ زﻳﺮاﻧﺪاز از » ﺳﻮف« ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﻮد و از »ﻟﻰ« ﺑﺮاى ﺗﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰ ﺷﻮد . ﻣﺤﻞ روﻳﺶ ﻟﻰ ﻳﺎ ﻟﻴﻎ، ﻣﺮداب اﻧﺰﻟﻰ اﺳﺖ. ﻟﻴﻎ ﻫﺎى ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﮔﻴﻼن ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﭼﺸﻠﻰ، اوردﻟﻰ و اروﺷﻘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻰ ﺷﻮد. ٢٢ ﻣﻨﺸﺄ ﺣﺼﻴﺮﺑﺎﻓﻰ از ﺑﺎﻓﺖ زﻳﺮاﻧﺪاز ﺷﺮوع ﺷﺪه و ﺑﺎﻓﺖ زﻧﺒﻴﻞ و ﺳﺒﺪ و ﻏﻴﺮه در درﺟﻪ ﺑﻌﺪى اﻫﻤﻴﺖ ﻗﺮار دارد. وﻟﻰ از آن ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ اﻳﻦ زﻳﺮاﻧﺪازﻫﺎ در ﺳﺎل ﻫﺎى ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﺮﻳﺪار ﻧﺪاﺷﺖ، ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺖ ﺳﻔﺮه، زﻧﺒﻴﻞ، ﻛﻼه، ﺟﺎى ﻗﺎﺷﻖ و ﭼﻨﮕﺎل و زﻳﺮﻗﺎﺑﻠﻤﻪ اى ﻣﻰ ﭘﺮدازﻧﺪ و در ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﻔﺎرش، اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ زﻳﺮاﻧﺪازﻫﺎى ﺣﺼﻴﺮى ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ. ﺣﺼﻴﺮ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﺘﺮى و در اﻧﺪازه ﻫﺎى ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد. ﺑﺮاى ﺑﺎﻓﺖ ﺣﺼﻴﺮ، اﻧﻮاع ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻰ ﻫﺎ را از ﺗﺎﻻب ﻫﺎ و ﻳﺎ آﺑﮕﻴﺮﻫﺎى اﺳﺘﺎن ﺑﺮﻳﺪه و در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻓﺘﺎب ﭘﻬﻦ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﺸﻚ و ﻳﻜﺮﻧﮓ ﺷﻮد. ﺧﺎﺻﻴﺖ اﻳﻦ ﮔﻴﺎه ﻛﻪ در زﺑﺎن ﻣﺤﻠﻰ ﺑﻪ آن »اورﺷﻠﻢ ﻟﻰ « (اﺑﺮﻳﺸﻢ ﻟﻰ) ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ، اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﺛﺮ ﺧﺸﻚ ﺷﺪن، ﺗﺮد و ﺷﻜﻨﻨﺪه ﻧﻤﻰ ﺷﻮد و ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎﻓﺖ ﻣﻰ ﺗﻮان ﺑﺎ ﭘﺎﺷﻴﺪن ﻛﻤﻰ آب آن را ﻧﺮم و ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎﻓﺘﻦ ﻛﺮد. ﻧﻮع دﻳﮕﺮى از ﺣﺼﻴﺮ را ﻧﻴﺰ از ﺳﺎﻗﻪ ﻫﺎى ﺧﺸﻚ ﺷﺎﻟﻰ ﻣﻰ ﺑﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ آن »ﮔﻠﺶ ﺣﺼﻴﺮ« ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ. 

از ﺳﺒﺪ در اﻧﺪازه ﻫﺎ و ﺷﻜﻞ ﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻇﺮوف ﻣﺼﺮﻓﻰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰ ﺷﻮد.

در ﮔﺬﺷﺘﻪ، زﻳﺮاﻧﺪاز و ﻛﻒ ﭘﻮش روﺳﺘﺎﻳﻴﺎن از ﺣﺼﻴﺮ ﺑﻮده و اﻣﺮوز ﻫﻢ اﺳﺘﻔﺎده از آن در ﺑﻴﺸﺘﺮ روﺳﺘﺎﻫﺎى اﻳﺮان رواج دارد. ﺣﺼﻴﺮﻫﺎى ﺳﺎﺧﺖ ﮔﻴﻼن و ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻮاﺣﻰ ﺷﻤﺎل اﻳﺮان، ﻃﺮح ﻫﺎى ﻫﻨﺪﺳﻰ دارﻧﺪ ﻛﻪ از ﺑﺎﻓﺖ ﻧﻰ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻳﻜﺮﻧﮓ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻰ آﻳﻨﺪ. ﺣﺼﻴﺮ و ﺳﺒﺪ، ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻨﺒﻪ ﻣﺼﺮﻓﻰ ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻌﺪاد ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻰ از آن ﻫﺎ ﻛﻪ در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﻴﻼن ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد (ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺳﺒﺪ و ﺣﺼﻴﺮﻫﺎى رﻧﮕﻰ) و داراى ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎى ﻫﻨﺮى و ﺗﺰﻳﻴﻨﻰ اﺳﺖ. 

ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﺑﺎﻓﺖ ﺣﺼﻴﺮ و ﺳﺒﺪ در ﺗﻤﺎﻣﻰ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﻟﻴﺪ، ﻛﺎرى زﻧﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﺟﺰ ﺣﺼﻴﺮﻫﺎى ﺳﻘﻒ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺣﺪودى ﻣﺮدان ﻧﻴﺰ در ﺗﻮﻟﻴﺪ آن ﻫﺎ دﺧﺎﻟﺖ دارﻧﺪ، ﺑﻘﻴﻪ اﻧﻮاع ﺳﺒﺪ و ﺣﺼﻴﺮ ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻰ ﺷﻮد و ﻧﻘﺶ ﻣﺮدان ﺧﺎﻧﻮار در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ، ﻓﻘﻂ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ و ﮔﺎه ﺑﺮدن ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﻴﺪى ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻓﺮوش اﺳﺖ. وﻟﻰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻰ در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮارد، ﻛﺎر ﻓﺮوش ﻓﺮآورده ﻫﺎ را ﻧﻴﺰ زﻧﺎن ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ و دﺳﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻫﺎﻳﺸﺎن را در ﺑﺎزارﻫﺎى ﻣﺤﻠﻰ، ﻫﻔﺘﮕﻰ، ﺷﺨﺼﺎr ﻳﺎ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ى زﻧﺎن دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻓﺮوش ﻣﻰ رﺳﺎﻧﻨﺪ.

حصیربافی در گیلان

با تشکر فراوان از مقاله دکتر مهناز شایسته فر در مورد حصیر بافی

این مقاله برگرفته از مقاله دکتر مهناز شایسته فر می باشد