ﺣﺼﻴﺮﺑﺎﻓﻲ اﺳﺘﺎن ﻳﺰد
استان یزد و حصیر بافی
ﻳﺰد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻰ از ﻗﺪﻳﻤﻰ ﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎﻧﻮن ﻫﺎى ﻛﺎر، ﺗﻼش و ﺧﻼﻗﻴﺖ از ﺟﺎﻳﮕﺎه وﻳﮋه اى ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ ى ﺗﺎرﻳﺨﻰ ﻳﺰد ﻛﻪ ﺑﻪ دوران ﻳﺰدﮔﺮد ﺳﺎﺳﺎﻧﻰ ﻣﻰ رﺳﺪ، آﻛﻨﺪه از ﭘﺎﻳﻤﺮدى ﻣﺮدﻣﺎﻧﻰ ﭘﺎرﺳﺎ و ﺳﺨﺖ ﻛﻮش ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ رﻏﻢ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﮔﺮم وﺧﺸﻚ اﻳﻦ دﻳﺎر، ﻛﻤﺮ ﻫﻤﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﺮﻛﺖ ﭘﺸﺘﻜﺎر و ذوق ﻫﻨﺮى ﺧﺪادادى، ﻧﺎم ﺷﻬﺮ و دﻳﺎر ﺧﻮد را ﺑﻠﻨﺪ آوازه ﮔﺮداﻧﻨﺪ.
در ﮔﺬﺷﺘﻪ اى ﻧﻪ ﭼﻨﺪان دور، ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻏﻠﺒﻪ ﺳﻨﺖ ﻫﺎ و رﺳﻮم ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن ﺑﺮ زﻧﺪﮔﻰ ﻣﺮدم، ﻛﻤﺘﺮ ﺧﺎﻧﻪ اى در ﻳﺰد وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﻳﻜﻰ از ﺣﺮﻓﻪ ﻫﺎى ﻧﺴﺎﺟﻰ در آن ﻳﺎﻓﺖ ﻧﺸﻮد. اﺳﺘﻤﺮار ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻳﻦ ﻓﺮآورده ﻫﺎ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت اﻃﻼﻋﺎت ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ از ﻧﺴﻠﻰ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ دﻳﮕﺮ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺘﻪ و اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ دﺳﺘﻰ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻜﻰ از ارﻛﺎن اﻗﺘﺼﺎدى ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ درآﻳﺪ. رﺷﺘﻪ ﻫﺎى ﺑﻮﻣﻰ اﻳﻦ اﺳﺘﺎن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: ﮔﻠﻴﻢ و ﮔﻴﻮه اﺑﺮﻛﻮه، زﻧﺠﻴﺮﺳﺎزى اردﻛﺎن، ﺑﻮرﻳﺎ و ﺣﺼﻴﺮﺑﺎﻓﻰ ﺑﺎﻓﻖ، ﭼﻠﻨﮕﺮى ﺗﻔﺖ، ﺧﺎﺗﻢ، ﻣﺴﮕﺮى و ﮔﻴﻮه ﺑﺎﻓﻰ ﻃﺒﺲ، ﭼﺎﻗﻮﺳﺎزى و ﮔﻴﻮه ﭼﻴﻨﻰ، ﺗﺨﺘﻪ ﻛﺸﻰ و ﺳﺒﺪﺑﺎﻓﻰ ﻣﻬﺮﻳﺰ، ﺳﻔﺎﻟﮕﺮى و زﻳﻠﻮﺑﺎﻓﻰ ﻣﻴﺒﺪ، ﻛﺎﺷﻰ ﺳﺎزى ﻫﻔﺖ رﻧﮓ ﻣﻌﺮق، ﺻﺤﺎﻓﻰ، ﺳﺮاﺟﻰ، ﺗﺮﻣﻪ ﺑﺎﻓﻰ، ﮔﺮه ﭼﻴﻨﻰ ﭼﻮب، ﻣﻘﺮﻧﺲ ﻛﺎرى، ﻣﺨﻤﻞ ﺑﺎﻓﻰ، زرى ﺑﺎﻓﻰ، داراﻳﻰ و اﺣﺮاﻣﻰ ﻳﺰد ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ.
ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻛﻢ آﺑﻰ، اﻳﻦ اﺳﺘﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﻪ ى ﺻﻨﻌﺘﻰ دارد و ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻰ آن از ﺷﻬﺮت زﻳﺎدى ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ.
ﺣﺼﻴﺮﺑﺎﻓﻰ ﻳﺎ ﺑﺎﻓﺖ ﺑﻮرﻳﺎ ﻣﻨﺤﺼﺮا در ﺷﻬﺮ ﺑﺎﻓﻖ و ﺑﺨﺶ ﻫﺎى ﺑﻬﺎﺑﺎد و ﻣﺒﺎرﻛﻪ راﻳﺞ اﺳﺖ و ﺗﻤﺎﻣﺎr ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ زن ﻫﺎى ﺧﺎﻧﻪ دار در اﻧﺪازه ﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻰ ﮔﺮدد
ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺑﺮگ درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎى وﺣﺸﻰ ﻧﺮ و ﺑﺮگ درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎى وﺣﺸﻰ ﻣﺎده و ﺳﺎﻗﻪ ﻫﺎى ﻧﻰ ﺧﻮدروى اﻃﺮاف ﺟﻮى ﻫﺎى آب (ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﻟﻴﺎف درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻴﺶ از ﺳﺎﻳﺮ ﮔﻴﺎﻫﺎن در ﺣﺼﻴﺮﺑﺎﻓﻰ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ) اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰ ﺷﻮد. اﺑﺰار ﺣﺼﻴﺮﺑﺎﻓﻰ ﻋﻤﻮﻣﺎr ﺑﺮاى ﻗﻄﻊ ﮔﻴﺎﻫﺎن و ﭘﻴﺮاﺳﺘﻦ آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر آﻣﺎده ﺳﺎزى ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ و ﮔﺎﻫﻰ ﻧﻴﺰ در ﺣﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳﻴﻠﻪ اى ﻛﻤﻜﻰ، اﻣﺮ ﺳﺎﺧﺘﻦ را ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ. آﻧﭽﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺣﺼﻴﺮى را ﺷﻜﻞ ﻣﻰ دﻫﺪ، ﻣﻬﺎرت و ذوق ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان اﺳﺖ. ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﺣﺼﻴﺮ، از ﻧﻮع ﻣﺤﻜﻢ و ﺳﻔﺖ آن اﺳﺖ. در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻓﺮاد ﺳﻦ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺑﺎﻓﺖ ﺣﺼﻴﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎدرى ﻧﻴﺰ در ﺑﺎﻓﻖ ﻣﺘﺪاول اﺳﺖ و ﻫﺮ ٨ روز ﻳﻚ ﭘﺎدرى ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻰ ﺷﻮد. ﻣﺮاﺣﻞ ﻛﺎر ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮگ ﻫﺎ را ﻣﻰ ﭼﻴﻨﻨﺪ، ﺧﻴﺲ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ و در ﺣﺎﻟﻰ ﻛﻪ ﻣﺮﻃﻮب اﺳﺖ ﻣﻰ ﺑﺎﻓﻨﺪ . ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده اﻳﻦ ﺣﺼﻴﺮﻫﺎ ﺑﺮاى زﻳﺮرﺧﺘﺨﻮاب و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻳﺮاﻧﺪاز اﺳﺖ. ﺑﺎﻓﺖ ﻳﻚ ﭘﺎدرى ﻧﻴﺰ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﻣﺮاﺣﻞ آﻣﺎده ﺳﺎزى ﻣﻮاد آن، ﺣﺪود ﺳﻪ رﺑﻊ ﺗﺎ ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﻰ اﻧﺠﺎﻣﺪ و ﻣﻮارد ﻣﺼﺮﻓﻰ آن ﺷﺎﻣﻞ: ﺳﻴﺲ ﺧﺮﻣﺎ، ﻟﻴﻒ، ﻧﺦ ﮔﻮﻧﻰ و ﮔﺎز. اﺑﺰار ﻛﺎر ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﭘﺎدرى ﻋﺒﺎرﺗﻦ از: ﻗﻴﭽﻰ، ﻣﻨﺪل ﻳﺎ دﻓﺘﻴﻦ و ﭼﻮب ﭘﺸﺖ ﺑﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ.
از ﺟﻤﻠﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ دﻳﮕﺮى ﻛﻪ زﻳﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﻨﺎﻳﻊ دﺳﺘﻰ در ﺑﺎﻓﻖ اﻧﺠﺎم ﻣﻰ ﺷﻮد، ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺒﻠﻤﺎن ﺣﺼﻴﺮى اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺳﺎل ١٣٦٤ در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺻﻮرت ﻣﻰ ﮔﻴﺮد. ﺑﺎدﺑﺰن ﻧﻴﺰ در ﻓﺼﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن روﻧﻖ دارد.
ﺟﺒﺮ ﻣﺤﻴﻂ از دﻳﺮﺑﺎز ﻣﺮدم ﻛﻮﻳﺮ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻤﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﻮﺟﻮد در اﻃﺮاف ﺧﻮد ﻧﻤﻮده اﺳﺖ. اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎخ و ﺑﺮگ درﺧﺘﺎﻧﻰ ﻣﺜﻞ ﺑﻴﺪ، اﻧﺎر و ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺮاى ﺗﻬﻴﻪ ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﻠﺰوﻣﺎت زﻧﺪﮔﻰ، ﻳﻜﻰ از اﻳﻦ راه ﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻰ رود. روزﮔﺎران ﮔﺬﺷﺘﻪ، در ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ اى ﻛﻪ ﻧﺨﻠﺴﺘﺎن ﻫﺎى ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻮده، ﺣﺼﻴﺮﺑﺎﻓﻰ ﻧﻴﺰ در ﻛﻨﺎر آن رواج داﺷﺘﻪ اﺳﺖ.
ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺣﺼﻴﺮى از ﺗﻨﻮع ﻧﺴﺒﻰ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎى ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﻗﺒﻞ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﺮآورده ﻫﺎى ﻣﺸﺎﺑﻪ ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻰ، در ﻧﻮع ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻰ رﻓﺘﻨﺪ. در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ، ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻌﻀﻰ از اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻪ ﻛﻠﻰ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه وﻟﻰ ﺑﺮﺧﻰ دﻳﮕﺮ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﻛﻢ و ﺑﻴﺶ رواج دارد. ﺑﺎدﺑﺰن، ﻛﻼه، ﻓﺮش ﺣﺼﻴﺮى، ﺟﺎرو، درب ﻛﻮزه، ﻛﺸﻜﺪان (ﻇﺮف ﻛﻮﭼﻚ درب دار)، زﻧﺒﻴﻞ (ﺳﺒﺪ) ، ﭘﺎدرى، ﺟﻠﺪت (ﻛﻴﺴﻪ ﻫﺎى ﺣﺼﻴﺮى ﺑﺮاى ﻧﮕﻬﺪارى ﺧﺮﻣﺎ) و ﺳﺎز و (ﻃﻨﺎب ﻫﺎى ﺿﺨﻴﻢ ﺑﺎ ﺳﻴﺲ ﺧﺮﻣﺎ) از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺑﺮاى ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻇﺮﻳﻔﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﻼه و ﺑﺎدﺑﺰن، در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮاﻗﻊ ﺗﺰﻳﻴﻨﺎﺗﻰ ﻫﻤﭽﻮن ﭘﺮﻫﺎى رﻧﮕﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻰ رود
با تشکر فراوان از مقاله دکتر مهناز شایسته فر در مورد حصیر بافی
این مقاله برگرفته از مقاله دکتر مهناز شایسته فر می باشد